โนคันชิ ขั้นกว่าของสัปเหร่อ อาชีพที่ถูกตราหน้าว่าหากินกับคนตาย

 

บทความนี้มีการเปิดเผยเนื้อหาสำคัญของภาพยนตร์บางส่วน

 

"บ่จากมื้อนี้ มื้อหน้ากะจากกันคือเก่า"

(ไม่จากวันนี้ วันหน้าก็ต้องจาก)

 

คำพูดของสัปเหร่อศักดิ์ ตัวละครจากภาพยนตร์สัปเหร่อ (2023) กลายเป็นกระแส Talk of the Town สำหรับภาพยนตร์ภาคต่อของจักรวาลไทบ้านเรื่องล่าสุดอย่างสัปเหร่อ ที่ตอนนี้รายได้กำลังจะก้าวเข้าสู่ 700 ล้านบาท เรียกได้ว่าเป็นหนังอีกเรื่องที่ทำรายได้แตะหลักร้อยล้านได้เร็วที่สุด แถมตอนนี้ยังเกิดกระแสสัปเหร่อฟีเวอร์ หนึ่งอาชีพที่สังคมให้ความสนใจ แต่ก็ไม่มีใครอยากใช้บริการสักเท่าไร บรึ๋ย~ เช่นเดียวกับบทความนี้ที่เราจะพาทุกคนไปทำความรู้จักกับสัปเหร่อเวอร์ชันญี่ปุ่น หรือเรียกอีกชื่อว่า โนคันชิ 

 

*ข้อมูล ณ วันที่ 30 ต.ค. 66

 

---

 

ภาพยนตร์ Departures (2008)

 

รู้จัก โนคันชิ สัปเหร่อญี่ปุ่น ผ่านภาพยนตร์ Departures

 

จุดเริ่มต้นของการเขียนบทความนี้ มาจากที่ตัวผู้เขียนมีโอกาสได้ชมภาพยนตร์สัญชาติญี่ปุ่น Departures (2008) หรือชื่อในภาษาญี่ปุ่นว่า  Okuribito แปลว่า ผู้ส่ง เรื่องราวของนักเชลโลตกงานที่หันหลังให้ความฝันทางด้านดนตรี แล้วออกเดินทางไปเริ่มต้นชีวิตใหม่ที่บ้านเกิด แต่กลับต้องไปพัวพันกับอาชีพสัปเหร่อ หรือโนคันชิ อย่างไม่ได้ตั้งใจ ภาพยนตร์เรื่องนี้ได้รับรางวัลมากมาย ทั้งรางวัล Academy Award ครั้งที่ 81 สาขาภาพยนตร์ภาษาต่างประเทศยอดเยี่ยม, รางวัล Japan Academy Prize, รางวัล Hong Kong Film Award for Best Asian Film และยังได้คะแนนโหวตจากเว็บไซต์ IMDb ถึง 8.0/10 คะแนนด้วย

 

สัปเหร่อลำดับแรก กำลังจัดเตรียมอุปกรณ์สำหรับทำพิธี (ภาพยนตร์ Departures)

 

สัปเหร่อ โนคันชิ อาชีพที่ความตายหยิบยื่นให้

 

พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ได้ให้ความหมาย สัปเหร่อ [สับปะเหฺร่อ] น. ว่า ผู้ที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับการศพ ตั้งแต่ทำพิธีมัดตราสัง จนกระทั่งนำศพไปฝังหรือเผา.

 

กลับมาที่เนื้อหาในภาพยนตร์เราจะเห็นว่า สัปเหร่อญี่ปุ่นไม่ได้เป็นผู้ประกอบพิธีฌาปนกิจทั้งหมดเพียงคนเดียว แบบสัปเหร่อไทย แต่จะแบ่งหน้าที่กันทำตามลำดับพิธีกรรม โดยอาจจำแนกประเภทสัปเหร่อญี่ปุ่น ดังนี้

 

1. สัปเหร่อลำดับแรก มีหน้าที่เตรียมอุปกรณ์สำหรับทำพิธี ดูแลร่างในเบื้องต้น และจะเป็นผู้ว่าจ้างโนคันชิให้มาประกอบพิธีกรรมต่อไป

 

2. โนคันชิ (nokanshi) มีหน้าที่นำร่างบรรจุลงโลงศพ

 

3. สัปเหร่อลำดับสุดท้าย มีหน้าที่ประกอบพิธีฌาปนกิจ (เผาศพ)

 

---

 

โนคันชิใช้ผ้าปิดหน้าผู้ตาย ขณะทำพิธีกรรม (ภาพยนตร์ Departures)

 

โนคันชิ ขั้นกว่าของสัปเหร่อ

 

หน้าที่ของโนคันชิ จะมีตั้งแต่เช็ดทำความสะอาดร่าง แต่งหน้า แต่งตัว นำร่างลงโลง จนไปถึงจัดหาสถานที่ในการเผาศพ ทั้งหมดนี้อาจฟังดูเหมือนไม่มีอะไร คงเป็นสิ่งที่สัปเหร่อทำกันอยู่แล้ว แต่โนคันชิพิเศษและละเอียดอ่อนกว่านั้น แถมต้องใช้การฝึกฝนอย่างหนัก เพราะทุกขั้นตอนจะมีญาติผู้ตายนั่งดูตั้งแต่เริ่มจนจบ

 

การเช็ดทำความสะอาดร่างผู้เสียชีวิต โนคันชิจะทำภายใต้ผ้าคลุมอย่างเบามือ และระมัดระวังไม่ให้บุคคลในครอบครัวได้เห็นผิว หรือส่วนต่าง ๆ ของร่าง เพื่อเป็นการให้ความเคารพผู้ตาย จะเว้นไว้แต่ช่วงมือและเท้า แม้กระทั่งการแต่งตัวให้ศพก็เช่นกัน ที่จะต้องใช้ความประณีต ความชำนาญในการพลิกร่างเปลี่ยนเสื้อผ้า หรือขั้นตอนการใช้สำลีปิดรูจมูก โนคันชิจะใช้ผ้าปิดบริเวณใบหน้าก่อนลงมือทำ ขั้นตอนทั้งหมดจะนี้เกิดขึ้นภายใต้ความเงียบ และสุขุม อย่างในภาพยนตร์เราจะได้ยินเพียงเสียงการจับผ้าของโนคันชิ หรือเสียงสะอื้นร่ำไห้ของญาติเท่านั้น

 

---

 

สัปเหร่อลำดับสุดท้ายกำลังปิดฝาโลง ก่อนนำร่างไปประกอบพิธีฌาปนกิจ (ภาพยนตร์ Departures)

 

แม้โนคันชิจะเป็นอาชีพที่ถูกตราหน้าว่า หากินกับคนตาย เป็นอาชีพอัปมงคล และยังไม่ได้เป็นที่ยอมรับในสังคมมากนัก แต่หากมองให้ลึกลงไปโนคันชิเปรียบเสมือนผู้เตรียมความพร้อมให้ร่างไร้วิญญาณ ก่อนจะต้องออกเดินทางสู่โลกหน้า และตามความเชื่อการเช็ดทำความสะอาดร่าง เป็นการชะล้างความเหนื่อย ความเจ็บปวด และความห่วงที่ผู้ตายมีในโลกนี้ให้หมดไป ถือเป็นการชำระล้างครั้งสุดท้ายก่อนจะไปเกิดยังอีกภพภูมิ

 

---

 

การเรียนการสอนโนคันชิ ของสถาบัน Okuribito Academy

 

ปัจจุบันมีการเปิดหลักสูตรการเรียนการสอนเพื่อเป็นโนคันชิโดยเฉพาะ อย่างสถาบัน Okuribito Academy ในกรุงโตเกียว มีทั้งหลักสูตรระยะสั้น ไปจนถึงหลักสูตรพิเศษที่สามารถนำไปต่อยอดเป็นธุรกิจงานศพได้ สำหรับผู้ที่จบหลักสูตรยังจะได้รับใบรับรองจากสถาบันอีกด้วย

 

---

 

การเติบโตของรายได้จากยอดขายรายเดือนธุรกิจงานศพในญี่ปุ่น ปี 2018-2022

(ข้อมูล ณ วันที่ 22 มี.ค. 2023 จากเว็บไซต์ statista)

 

แม้อาชีพสัปเหร่อ โนคันชิ หรือธุรกิจงานศพ จะถูกด้อยค่าจากสังคมบางกลุ่ม แต่กลับตรงกันข้ามกับรายได้ของความอัปมงคลนี้ ที่กำลังเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ เพราะจากสถิติยอดขายรายเดือนธุรกิจงานศพในญี่ปุ่น ปี 2018-2022 พบว่า มีการเติบโตเพิ่มขึ้นถึง 14.2% ในเดือน มี.ค. 2022 เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อน หลังจากได้รับผลกระทบการแพร่ระบาดของโควิด-19 สำหรับตัวผู้เขียนเชื่อว่า เหตุผลที่ทำให้อุตสาหกรรมแห่งความตายนี้ได้รับความนิยมเพิ่มขึ้น อาจเพราะเป็นบริการที่ครบวงจร ตั้งแต่จัดการศพให้ไปจนถึงจัดหาสถานที่

 

นอกเหนือจากความสะดวกสบายอาจมาจากการที่ญาติอยากมอบให้เป็นสิ่งสุดท้าย และครั้งสุดท้าย เป็นทั้งการให้เกียรติ และแสดงออกซึ่งความรัก แม้เราจะไม่มีทางรู้เลยว่า ร่างไร้วิญญาณตรงหน้าจะรับรู้ไหมก็ตาม

 

---

 

👉🏼 บทความที่เกี่ยวข้อง

• DAY OF THE DEAD เทศกาลที่เต็มไปด้วยความคิดถึง
• ปอบ ตัวเต็งแห่งจักรวาลผีไทย กับความน่ากลัวที่ไม่แพ้ชาติใดในโลก

 

🔗 ข้อมูลอ้างอิง IMDb, ราชบัณฑิตยสถาน, Okuribito Academy, statista